Heddiw mae Archwilydd Cyffredinol Cymru wedi cyhoeddi adroddiadau er budd y cyhoedd sy'n amlygu diffygion o ran llywodraethu, rheoli ariannol a rheolaeth fewnol mewn dau gyngor cymuned – Bodorgan, a Llangristiolus a Cherrigceinwen.

Nodwyd materion tebyg yn y ddau gyngor. Yn nodweddiadol, y rhain oedd:

Mae'r gwariant ar staff asiantaeth wedi cynyddu’n sylweddol dros y blynyddoedd diwethaf – cynnydd o 171% dros saith mlynedd – yn ôl adroddiad a gyhoeddir heddiw gan Archwilydd Cyffredinol Cymru. Mae tua 80% o’r gwariant ar staff asiantaeth hyd yma yn 2018-19 yn cyflenwi ar gyfer swyddi gwag ac mae’r Gwasanaeth Iechyd Gwladol (GIG) yn ceisio lleihau’r galw am staff asiantaeth a’r pris a delir amdanynt.

Mae adolygiad gan Archwilydd Cyffredinol Cymru wedi datgelu pryderon difrifol ynghylch y trefniadau archwilio mewnol mewn Cynghorau Tref a Chymuned yng Nghymru. Er bod dyletswydd gyfreithiol ar Gynghorau Tref a Chymuned i sicrhau bod trefniadau archwilio mewnol digonol ac effeithiol ar waith, mae staff Swyddfa Archwilio Cymru wedi profi sampl ac wedi canfod:

Mae safon bresennol llywodraethu a rheoli arian yn parhau i fod yn siomedig mewn gormod o Gynghorau Tref a Chymuned, yn ôl adroddiad a gyhoeddwyd heddiw gan Archwilydd Cyffredinol Cymru. Mae nifer y problemau ariannol a nodwyd gan archwilwyr yn ystod y flwyddyn ariannol hon – sydd wedi arwain at ‘farn archwilio amodol’ – wedi dyblu. Ac mae’r Archwilydd Cyffredinol wedi gorfod cyhoeddi adroddiadau ‘er budd y cyhoedd’, neu wneud argymhellion ffurfiol, i 8 o gynghorau yn 2018.

Mae cynllun ‘FyNgherdynTeithio’, sydd wedi rhoi gostyngiad o un rhan o dair i bobl ifanc 16-18 oed oddi ar deithiau bws yng Nghymru, wedi costio swm sylweddol llai i Lywodraeth Cymru ers mis Ebrill 2017 o gymharu â 19 mis cychwynnol ei weithrediad. Yn ôl Archwilydd Cyffredinol Cymru, mae hyn yn codi cwestiynau amlwg ynghylch gwerth am arian y £14.74 miliwn a wariwyd yn ystod y cyfnod peilot cychwynnol, hyd yn oed o gymryd unrhyw gostau gweithredu ymlaen llaw i ystyriaeth.

Yn bennaf oll, ein hamcan yw sicrhau bod pobl Cymru yn gwybod pa un a yw arian cyhoeddus yn cael ei reoli’n ddoeth a bod cyrff cyhoeddus yng Nghymru yn deall sut i wella canlyniadau. Rydym ni hefyd wedi ymrwymo i adnabod a chyhoeddi arferion da.

Rydym ni wedi dewis 12 uchafbwynt sy’n dangos sut yr ydym ni wedi cyflawni’r amcanion hyn.

Mae Awdurdod Cyllid Cymru a Thrysorlys Cymru yn gweithio’n dda i weithredu cynlluniau i drosglwyddo rhai trethi a phwerau benthyg o Lywodraeth y DU i Gynulliad Cenedlaethol Cymru. Dyna ddywed adroddiad a gyhoeddwyd gan Archwilydd Cyffredinol Cymru.

Mae Archwilydd Cyffredinol Cymru wedi cyhoeddi adroddiadau er budd y cyhoedd yn amlygu methiannau mewn trefniadau llywodraethu ac annigonolrwydd mewn rheolaeth ariannol mewn tri chyngor cymuned – Cadfarch, Glantwymyn a Llanbryn-mair.

Roedd materion tebyg wedi'u hamlygu ym mhob un o'r cynghorau. Yn nodweddiadol, roedd y rhain yn cynnwys y canlynol:

Mae awdurdodau lleol yng Nghymru yn eistedd ar 'wythïen gyfoethog' o ddata personol, ariannol a chymunedol a allai eu helpu i ddarparu gwasanaethau mwy effeithlon ac effeithiol. Ond, yn ôl adroddiad a gyhoeddwyd heddiw gan Archwilydd Cyffredinol Cymru, er bod cynghorau yn graddol ddatblygu diwylliant data cadarn, mae angen iddynt wneud rhagor i ddatgloi potensial y data hynny yn llawn.

Ni wnaeth Llywodraeth Cymru lwyr wireddu ei gweledigaeth am adnewyddu economaidd mewn rhaglen gydlynol o gymorth ariannol i fusnesau, gan ganolbwyntio yn lle hynny ar reoli prosiectau unigol. Mae angen iddi hefyd ddangos yn fwy eglur yr hyn y mae'r cymorth hwn yn ei gyflawni.

Dyna gasgliad adroddiad a gyhoeddwyd gan Archwilydd Cyffredinol Cymru. Mae Llywodraeth Cymru yn dechrau ailwampio ei dull o ddarparu cymorth ariannol i fusnesau, drwy weledigaeth strategol newydd.